Đây là chuyện nhiều người biết đến, nhưng cũng có nhiều người chưa từng nghĩ xứ mềnh lại có những ” Hảo thủ” làm điên đảo trời Tây.
12 thập kỷ trước, chính xác là 127 năm, loài chó Phú Quốc Việt Nam lại có cơ hội khiến người dân Paris hoa lệ và những nhà nuôi chó giống chuyên nghiệp của thế giới phải trầm trồ, thán phục.
Người đầu tiên giới thiệu chó Phú Quốc với tư cách một loài chó quí hiếm với những người yêu chó quốc tế là ông Fernad Doceul, một người Pháp sinh năm 1857 tại thành phố Nantes. Xuất thân từ Đại học Y Khoa Paris, ông này đã sang làm công chức cho chính quyền thuộc địa Pháp nhiều năm liền tại các tỉnh Hà Tiên, Gò Công, Long Xuyên, Châu Đốc, Sa Đéc, Gia Định…. và một số tỉnh miền Nam Campuchia. Năm 1891, ông mang về Pháp hai cặp chó Phú Quốc. Về đến nơi chỉ còn sống 3con, hai đực, một cái. Ông đem tặng cho vườn thú Paris như những cá thể đặc biệt quý hiếm. Vừa mới xuất hiện, chó Phú Quốc đã thu hút được sự quan tâm đặc biệt của giới sành chó ở châu Âu nhờ điểm đặc biệt là xoáy và dải lông mọc ngược ở trên sống lưng, điều không thể tìm thấy ở bất kỳ một loài chó nào khác trên thế giới. Đã có nhiều nhà quí tộc, nhiều người yêu chó ở châu Âu đã vượt hàng ngàn km, từ Thụy Điển, từ Italia… đến vườn thú Paris chỉ để được ngắm “no mắt” những con chó Phú Quốc đặc biệt này. Nhiều nhà động vật học thời đó đã xem xét và tụng ca chúng trong các tạp chí chuyên ngành. Đến ngày 21/11/ 1891, cả ba con chó Phú Quốc lại được một chuyên gia có kiến thức sâu rộng về động vật có vú là ông Emile Oustalet, người sau này trở thành Giám đốc ngành động vật có vú và chim của Viện Bảo tàng lịch sử Khoa học tự nhiên của nước Pháp giới thiệu một cách hào hứng trong một bài báo trên Tạp chí La Nature. Lừng lẫy và vinh dự nhất của loài chó Phú Quốc thuộc về hai con có lông màu lửa mang tên là Mango (Xoài, chó đực) và Banane (Chuối, chó cái) thuộc sở hữu của một người Pháp tên là Gaston Helouin sống tại Helfaut, Pas de Calais, miền Bắc nước Pháp. Xoài và Chuối đều sinh năm 1892, được mang về Pháp khi 2 tuổi. Chúng đã được tuyển chọn để tham gia triển lãm hoàn vũ quốc tế (về chó) diễn ra tại Anvers, Vương quốc Bỉ trong hai ngày và 16/7/1894, được ghi tên, lý lịch vào catalogue và lưu trữ cho đến ngày nay. Vài tháng trước đó, chúng đã giành ngôi Quán quân và Á quân trong một Showdog khác tổ chức tại TP. Lille của nước Pháp. Giám khảo của cuộc thi chó này là bá tước Henri de Byland. Ông là một quí tộc Hà Lan thuộc một dòng dõi danh tiếng ở nhiều nước châu Âu trong nhiều thế kỷ. Năm 1895, vị Bá tước này chuyển sang sinh sống tại Bỉ. Được biết đến như đỉnh cao tuyệt đối của phong trào nuôi chó giống châu Âu, ông là tác giả của nhiều cuốn viết về các giống chó xuất bản bằng ba thứ tiếng Anh, Pháp và Đức. Phong trào nuôi và triển lãm chó phát triển mạnh ở châu Âu, ông trở thành người đóng vai trò then chốt trong hàng chục Hiệp hội chó giống của Anh, Bỉ , Pháp, Hà Lan và được mời làm Giám khảo thường xuyên trong những Dog Show, Dog Club danh tiếng nhất. Ngay khi vừa xuất hiện, Xoài và Chuối đã được đôi mắt lão luyện của vị Bá tước này nhìn nhận như một loài chó quí hiếm. Trong những cuốn sách về loài chó mà ông viết sau này, Xoài và Chuối lại tiếp tục được đề cập, như hai đại diện tiêu biểu của loài chó Phú Quốc, sánh ngang cùng 300 giống chó quí và nổi tiếng khác trên thế giới. Theo qui định của các Showdog, chó dự thi phải có tên tuổi, lý lịch, gia phả và bản tiêu chuẩn rõ ràng để đối chiếu. Đích thân Bá tước Henri de Bylandt đã nghiên cứu và soạn thảo ra bản tiêu chuẩn gồm 26 chi tiết cho chó Phú Quốc và đưa vào các cuốn sách trứ danh của mình. Sự hoàn hảo của Xoài và Chuối cũng đã nhanh chóng hấp dẫn và chinh phục được Ban Giám khảo của cuộc thi tổ chức tại Lille. Kết quả, với khoảng cách điểm tuyệt đối, Xoài và Chuối đã bỏ xa hàng chục con chó dự thi để giật luôn cả mề đay hạng A và mề đay hạng B. Không nghi ngờ gì nữa, hai tấm huy chương của Xoài và Chuối chính là những huy chương đầu tiên của Việt Nam trên… đấu trường chó Quốc tế.
Đáng tiếc, cả trăm năm qua, người Việt Nam vẫn không mấy ai biết điều này! Khoảng cách tuyệt đối này còn thể hiện rõ ràng trong việc định giá, một thủ tục có tính thông lệ và bắt buộc trong các cuộc thi chó. Theo catalogue của cuộc thi, những con chó khác tham gia cuộc thi này được định giá từ 50 đến 100 quan Bỉ thời bấy giờ. Trong khi đó, Xoài và Chuối một mình một cõi, được định giá những 25.000 quan Bỉ, nghĩa là đắt gấp những con chó cùng dự thi khác từ 250 đến 500 lần! Theo ông Dư Thanh Khiêm, một chuyên gia chó giống quốc tế rất có uy tín, sống ở Bỉ, trong thời điểm hiện nay, một con chó đủ khả năng dự thi tại các showdog tại châu Âu (chưa cần đề cập đến việc đạt giải), giá tổi thiểu cũng 1500 euro, tức khoảng 30 triệu đồng Việt Nam. Bản tiêu chuẩn chó Phú Quốc Bỏ qua ngôi vị Quán quân và Á quân, chỉ tính đến việc có mặt dự thi và có mức giá đắt hơn 250- 500 lần những con chó khác, hai cô cậu “quốc tịch Phú Quốc” Xoài và Chuối cũng đã có giá từ 10 -15 tỷ đồng Việt Nam, theo thời giá hiện nay. Thật khiếp đảm! Trong các cuốn sách nghiên cứu về chó từ hơn trăm năm trước, các nhà động vật học châu Âu, các chuyên gia về chó lão luyện nhất đã phải trầm trồ thừa nhận chó Phú Quốc không chỉ có một mà có rất nhiều đặc tính ưu việt, đặc biệt là không sợ độ cao. Ngoài ra, chó Phú Quốc gần như vẫn giữ nguyên được đặc tính độc lập và hoang dã, một sự hòa trộn tuyệt vời so với các loài chó thuần chủng đã từng tham gia showdog trên thế giới. Đặc tính quí nhất của chó Phú Quốc là sự nhanh nhẹn và chính xác tuyệt vời. Chúng có thể chạy trong nhà rất nhanh để đuổi bắt chuột mà tuyệt đối không trượt ngã hay va vấp vào bàn ghế, nhờ khả năng hãm phanh để chuyển hướng một cách nhanh chóng. Khả năng này của chó Phú Quốc tỏ ra vượt trội và ăn đứt các loại chó săn thỏ đầu bảng mà “Vua chó” Henri Bylandt đã đề cập, ca tụng như loài Greyhound hay loài Afghan hound. Bên bờ mai một và tuyệt chủng Ưu việt và quý giá, từng gây địa chấn choáng váng tại châu Âu từ hơn những năm trước, nhưng đáng tiếc, tại quê nhà, chó Phú Quốc lại không được mấy ai chú ý và đánh giá đúng giá trị.
Bản tiêu chuẩn cho chó săn thỏ Phú Quốc do Bá tước Henri de Bylandt công bố năm 1897
Hình dáng tổng thể: Hình dáng loài chó săn nhưng đầu và mình nặng nề hơn.
Khả năng: Chạy rất nhanh khi săn mồi và rất dài hơi
Đầu: Dài vừa phải.
Sọ: Hơi cong, da nhăn.
Mõm: Khá rộng, dài bằng nửa chiều dài cái đầu.
Mắt: Nâu đỏ; Mũi: Đen; Môi: Đen, cũng như lưỡi.
Hàm: Mạnh mẽ và dài
Răng: Rất nở nang và khép chặt
Tai: Dựng đứng hình vỏ sò, dựng đứng nhưng không nhọn lắm, phía trong tai ít lông.
Giọng: Chói tai.
Cổ: Dài và mềm, nở rộng về phía vai.
Vai: Xiên; Ngực: Rất sâu và nở rộng; Bụng: Rất thon.
Vùng thắt lưng: Rộng và mạnh mẽ.
Bắp đùi: Cơ bắp nở nang.
Chân: Dài, thẳng và gọn.
Bàn chân: Khá dài.
Đuôi: Rất linh động và ngắn, cong trên lưng, hình cánh cung, chóp đuôi gần chạm lưng.
Lông: Là một trong những đặc điểm (đặc biệt) của giống này, thật ngắn và dài trên toàn thân.
Màu sắc: Vàng lửa với mõm đen, dải lông mọc ngược màu sắc sẫm hơn.
Chiều cao ngang vai: Khoảng 55 cm
Trọng lượng: Khoảng 18 kg.
Nguồn gốc: Đảo Phú Quốc.
