Những ngày cuối xuân Tân Sửu 2021, đời sống văn hóa của Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung lại được thắp thêm một đốm lửa hồng bởi sự xuất hiện của một cuốn sách rất có hồn, đó là sách Gốm “Toán đầu ô”. Xưa nay người ta thường làm sách về hội họa, nhiếp ảnh, rất ít sách giới thiệu về một nghệ sĩ gốm, vậy mà Trần Thanh Tùng – sáng lập Hội quán Di sản cùng cộng sự dành thời gian, công sức để thiết kế và cho ra đời cuốn sách độc đáo nhằm giới thiệu đến công chúng một khuôn mặt bí ẩn nhưng cũng được nhiều người đã từng nghe nói tới, bác Nguyễn Văn Toán, mang nghệ danh “Toán đầu ô”.
Rải rác ở đâu đó, nằm trong những bộ sưu tập tư nhân trong hay ngoài nước, những pho tượng của bác Toán luôn mang tới cảm xúc mạnh mẽ bởi tính chất lãng tử, khí chất mạnh mẽ, sự bay bổng phá cách của tạo hình, cách làm men của những pho tượng độc bản. Cũng là hổ, trâu, lợn, gà… bình dị hay linh thú như Nghê, Rùa…, tác phẩm nào của bác Nguyễn Văn Toán cũng khiến người ta ngạc nhiên bởi cái lạ và khác biệt. Được biết nhiều trong giới sưu tầm và hoàn toàn xa lạ với công chúng, bước sang tuổi 78 nhưng nghệ sĩ Toán Gốm vẫn cặm cụi trong xưởng nhỏ ở nơi mà những người Hà Nội cổ vẫn gọi bằng cái tên “Ô Đông Mác”, từ đó mới mang nghệ danh “Toán đầu ô”. Rất ít người có cơ duyên gặp, cũng chẳng mấy khi báo chí truyền hình có dịp phỏng vấn, bởi cả một đời âm thầm sáng tác bác Toán chẳng bao giờ đồng ý cho người ta viết về mình.
Nhưng cuối cùng, người ta cũng đã được biết tới chân dung một nghệ sĩ dân gian, một người làm gốm rất khác lạ qua cuốn sách giới thiệu được Hội quán Di sản trình làng trong những ngày cuối tháng 4.2021. Độc đáo từ thiết kế cho tới cách dàn trang, lạ lùng từ cách gắn chữ “Ô” bằng gốm lên bìa sách cho tới sự chắt lọc hình ảnh, cuốn sách đưa tới cho bạn đọc một cái nhìn hoàn toàn mới mẻ về một dòng gốm Việt tưởng như đã không còn nữa, vừa dung dị, kiêu sa, bóng bẩy mà cũng rất bình dị, ở đó hình tượng các con vật quen thuộc trong thiên nhiên đã được tạo tác thành các tác phẩm mang tính trừu tượng, biểu cảm và hấp dẫn.
Những hình ảnh và câu chuyện trong cuốn sách sẽ giới thiệu cho bạn đọc một câu chuyện về đời người nghệ sĩ dân gian, mấy chục năm miệt mài lao động đã tặng cho đời hàng nghìn tác phẩm. Đến bây giờ, có thể những tác phẩm của ông đã đi đâu đó, đã nằm im trong bộ sưu tập nào đó trên cõi đời hay đã thất tán vô tung, nhưng giá trị ông để lại trong đời sẽ chẳng bao giờ mất, hệt như một làn khói thoảng tan vào cõi thinh không sẽ để lại cho nhân gian hơi ấm không bao giờ phai nhạt. Và đó là hơi ấm mà cuốn sách “Toán đầu ô” đang trao tới cộng đồng cho đời thêm nhiều sắc màu tươi tắn.
Tác giả: Thái A
