Từ xưa đến nay, có nhiều giả thuyết về lý do Chuột đứng đầu hệ Can Chi. Dưới đây là một số cách giải thích khá hợp lý cho việc tại sao Tý đứng đầu 12 con giáp.
Cách thứ nhất: Việc lấy tên một con vật áp vào một Địa Chi tương ứng là được xác định trên cơ sở Âm – Dương. Do Địa Chi bên dưới Thiên Can nên người ta lấy chân, vuốt của động vật để phân biệt theo Âm – Dương. Người xưa đã xếp 6 Địa Chi Tý, Dần, Thìn, Ngọ, Thân, Tuất thuộc Dương, do vậy đã dùng những động vật có đặc trưng số lẻ trên thân thể để biểu thị như Chuột, Hổ, Rồng, Khỉ, Chó có 5 ngón và Ngựa có 1 móng. Còn 6 Địa Chi Sửu, Mão, Tỵ, Mùi, Dậu, Hợi thuộc Âm, nên dùng các con vật có móng, vuốt chẵn để biểu thị như Trâu, Thỏ, Dê, Gà, Lợn đều có 4 vuốt. Rắn tuy không có chân nhưng lưỡi của nó lại chia ra làm 2 nên cũng được tính. Như vậy, 12 Địa Chi đã kết hợp với 12 con vật tổ thành 12 con giáp. Tuy nhiên, điểm đặc biệt là ở chỗ Tý thuộc Dương nhưng lại có một chút tính Âm: giờ Tý là từ 11 giờ đêm hôm trước (Âm) đến 1 giờ sáng hôm sau (Dương), chân trước của Chuột có 4 ngón (Chẵn), chân sau có 5 ngón (Lẻ). Do Chuột mang đủ cả Âm và Dương nên nó xứng đáng được áp vào giờ Tý và đứng đầu 12 con giáp.
Cách thứ hai: Theo lối tính thời gian ngày xưa của Trung Quốc, 1 ngày được chia thành 12 giờ, 1 giờ Can – Chi tương đương với 2 giờ ngày nay. Người xưa đã căn cứ vào quy luật hoạt động của các con giáp để áp vào 12 giờ trong ngày. Giờ Tý từ 11 giờ đêm đến 1 giờ sáng, đây là lúc Chuột hoạt động nhộn nhịp nhất, vì vậy lấy giờ Tý gắn với Chuột. Giờ Sửu từ 1 giờ sáng đến 3 giờ sáng, là lúc Trâu còn đang nhai lại thức ăn đêm qua, chuẩn bị sáng sớm đi cày. Giờ Dần từ 3 giờ đến 5 giờ sáng, là lúc con Hổ đang tìm thức ăn trong rừng, lúc này Hổ hung dữ nhất. Giờ Mão từ 5 giờ đến 7 giờ sáng, lúc này mặt trời vẫn chưa mọc, mặt trăng (còn gọi là Thỏ ngọc) vẫn đang chiếu sáng, Thỏ đang bận rộn sắc thuốc. Giờ Thìn từ 7 giờ đến 9 giờ, là lúc Rồng đang hô mây gọi gió làm mưa. Giờ Tỵ từ 9 giờ đến 11 giờ trưa, là lúc Rắn thu mình trong hang, sẽ không làm con người bị thương. Giờ Ngọ từ 11 giờ trưa đến 1 giờ chiều, là lúc Dương khí đang lên đến cực điểm, lúc này Ngựa đang chạy. Giờ Mùi từ 1 giờ đến 3 giờ chiều, lúc này Dê đang ăn cỏ. Giờ Thân từ 3 giờ đến 5 giờ chiều, là lúc Khỉ nhảy nhót, kêu la vui nhộn nhất. Giờ Dậu từ 5 giờ chiều đến 7 giờ tối, lúc này Gà bắt đầu lên chuồng. Giờ Tuất từ 7 giờ đến 9 giờ tối, là lúc Chó bắt đầu làm nhiệm vụ giữ nhà phòng trộm. Giờ Hợi từ 9 giờ đến 11 giờ đêm, là lúc Lợn ngủ say nhất.
Cách thứ ba: Theo quan niệm trong các truyền thuyết dân gian. Tương truyền Ngọc Hoàng thượng đế chọn được 12 con vật để đặt cho con giáp và phán: trong tất cả các ngươi, Trâu lớn nhất, vậy Ta để Trâu đứng đầu vậy. Chuột tỏ ý phản đối và nói rằng trong lòng con người nó được coi là lớn hơn Trâu. Do vậy, Ngọc Hoàng đem tất cả các con vật xuống trần thế để xác minh lời Chuột nói. Khi Trâu đi ngang qua con người, chỉ nghe người nói: con Trâu này béo khoẻ thật, mà không phải là con Trâu này to lớn thật. Lúc này, Chuột liền nhảy lên lưng Trâu, dùng hai chân đứng thẳng lên, con người trông thấy kinh ngạc nói: “Ối chà! Con Chuột này to thật!” Thế là Chuột được Ngọc Hoàng chọn đứng đầu 12 con giáp.
Nhìn chung trong các truyền thuyết dân gian, tính cách của Chuột là tinh nhanh, thường dùng mưu để thắng các đối thủ để giành lấy vị trí thứ nhất trong 12 con vật. Điều này tuy không phải là cơ sở giải thích một cách khoa học, song nó cho thấy một cách nhìn về Chuột trong dân gian: vừa căm ghét, sợ hãi lại vừa kính nể, sùng bái. Do vậy, khi sắp xếp thứ tự 12 con giáp, người xưa cho rằng Chuột thông minh nhất nên được xếp đứng đầu.
Nguồn: https://www.qdnd.vn/chinh-tri/tin-tuc-su-kien/vi-sao-chuot-dung-dau-trong-12-con-giap-271730
